18 July 2016

Mercurna, een spin-off in oprichting van het Radboudumc, ontwikkelt een nieuwe therapie voor nierpatiënten op basis van messengerRNA. Dit mRNA wordt door een klein eiwitfragment (peptide) precies afgeleverd op de plaats waar het zijn werk moet doen, namelijk in de nierfilters. Als winnaar van de Venture Challenge 2016 Spring Edition ontving Mercurna 25.000 euro voor de verdere ontwikkeling.

Een aanzienlijk deel van de wereldbevolking heeft last van een chronische nierziekte. Meestal ontstaat dit probleem doordat de glomeruli, de microscopisch kleine filtratie-units in de nieren, beschadigd raken en hun bloedzuiverende functie minder goed vervullen. De beschadiging veroorzaakt een lokale ontsteking, die nog meer schade veroorzaakt. Door deze vicieuze cirkel gaan de nieren steeds slechter werken en is uiteindelijk dialyse of een niertransplantatie nodig.

Huidige therapie ontoereikend

“Om verdere schade te voorkomen gebruiken nierpatiënten vaak medicijnen die de afweer onderdrukken, zoals ciclosporine, chloorambucil of cyclofosfamide”, zegt Jürgen Dieker, onderzoeksdirecteur van Mercurna, een spin-off in oprichting van het Radboudumc. “Het nadeel van deze medicijnen is, dat ze niet alleen in de nier maar in het gehele lichaam werkzaam zijn, met allerlei bijwerkingen van dien. Bij veel patiënten kun je bovendien niet de optimale dosis geven omdat het medicijn dan te giftig wordt. Bovendien hebben patiënten op de langere termijn meer kans op infecties en bepaalde vormen van kanker vanwege de rem op de afweer.”

Selectieve aanlegsteigers

Mercurna, winnaar van de Venture Challenge 2016, kiest voor een andere benadering. Roland Brock, medeoprichter en adviseur van Mercurna, is als hoogleraar biochemie aan het Radboudumc gespecialiseerd in kleine eiwitten, zogenaamde peptiden, die de cel binnendringen. Brock: “Deze cel penetrerende peptiden zijn moleculaire vrachtwagens die allerlei materialen door de celmembraan heen de cel in kunnen brengen. Tijdens ons onderzoek zijn we onverwacht gestuit op een peptide dat specifiek naar de filtratie-units in de nier gaat en de rest van het lichaam links laat liggen. Inmiddels weten we ook waarom: in de glomeruli zitten receptoren die fungeren als docking-stations, als selectieve aanlegsteigers.”

Peptidenvrachtwagens

Als die peptidenvrachtwagens naar de glomeruli gaan, kunnen ze daar misschien ook wel een medicijn gericht afleveren. Brock: “Dit blijkt te werken voor mRNA; onze peptiden zijn namelijk positief geladen en vormen met het negatief geladen messenger RNA, kortweg mRNA, een vrij stabiel complex dat de cellen van de glomeruli kan bereiken. Het mRNA bevat de bouwinstructies waarmee de cel grote hoeveelheden van een therapeutisch eiwit kan produceren. Eiwitten die de ontsteking in de glomeruli tegengaan of misschien wel volledig kunnen stoppen, zo is het idee.”

mRNA – ‘hot & sexy’

De gedachte om mRNA als medicijn te gebruiken ligt niet onmiddellijk voor de hand. Dieker: “Zonder bescherming door andere moleculen valt het snel uit elkaar, dus is het lang genegeerd en als oninteressant aan de kant gezet. Maar inmiddels is mRNA hot en sexy; steeds meer bedrijven zetten erop in, onder meer vanwege de grote voordelen in vergelijking met DNA-gebaseerde gentherapie. Het mRNA nestelt zich namelijk niet in het genoom, waardoor je ongewilde veranderingen in het DNA voorkomt die mogelijk tot kanker leiden. Bovendien wordt het mRNA na enige tijd afgebroken door de cel, waardoor je een gecontroleerde werking hebt. Nadeel is wel, dat je het middel dan waarschijnlijk vaker moet toedienen. In theorie kan dat tot immuunreacties leiden, maar de kans daarop is klein omdat het mRNA en het peptide beide lichaamseigen stoffen zijn.”

Bedrijfsmatige aanpak

Aanvankelijk waren het losse ideeën die ontstonden tijdens het onderzoek, dat deels werd gesubsidieerd door de Nierstichting en in nauwe samenwerking werd uitgevoerd met Johan van der Vlag, hoofd van het onderzoekslaboratorium Nierziekten in het Radboudumc. “De Venture Challenge, een landelijke competitie onder startende bedrijfjes in de life sciences, was voor ons de ideale springplank om onze innovatieve ideeën om te zetten in een rendabel en waardevol bedrijfsmodel”, zegt algemeen directeur Sander van Asbeck. “Samen met de afdeling Valorisatie van het Radboudumc hebben we een strategie ontwikkeld voor het traject naar de kliniek.”

Die bedrijfsmatige aanpak betaalde zich uit tijdens de onlangs gehouden Venture Challenge 2016 Spring Edition, waar Mercurna werd uitgeroepen tot winnaar en een bedrag van 25.000 euro ontving als stimulans voor verdere ontwikkeling.

Innovatieve basis

“Gesteund door de positieve uitkomst van de Venture Challenge gaan we nu voor de echte prijs; het eersteprecision medicine voor nierpatiënten”, aldus van Asbeck. “Hoewel het innovatieve karakter van de achterliggende technologie gepaard gaat met ontwikkelrisico’s, is het tegelijkertijd de beste kanshebber om echt het verschil te maken voor nierpatiënten; iets waar we al lang van dromen. Dit verschil hopen we in de toekomst ook voor andere patiënten te kunnen maken, omdat onze technologie ook kansen biedt voor andere aandoeningen.”

Bron: Radboudumc